Uzależnienie od narkotyków - kogo dotyczy i jak sobie z nim radzić? 

Uzależnienie od narkotyków to zjawisko, które od dekad pozostaje jednym z najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych i społecznych. Choć temat bywa bagatelizowany, skala problemu jest ogromna – zarówno w Polsce, jak i na świecie, i dotyczy różnych grup społecznych - także wśród dzieci. Każdy narkotyk działa w sposób odmienny, ale każdy z nich może uzależniać i prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych i zaburzeń psychicznych. Warto wiedzieć, że uzależnienie to problem społeczny i może dotyczyć każdego – niezależnie od wieku, wykształcenia czy statusu społecznego.

W niniejszym artykule przyjrzymy się, czym jest narkomania, jakie są objawy uzależnienia od narkotyków, jak przebiegają fazy uzależnienia od narkotyków, a także jak można pomóc osobie uzależnionej od narkotyków i jakie metody leczenia stosują specjaliści.

Czym jest narkomania

Narkomania to przewlekła choroba, której głównym objawem jest przymus brania narkotyków i powracania do ich używania substancji pomimo świadomości konsekwencji zdrowotnych, psychicznych i społecznych. Czym jest narkomania w praktyce? To sytuacja, w której osoba uzależniona nie potrafi samodzielnie przerwać przyjmowania danej substancji, ponieważ organizm i psychika zostały podporządkowane działaniu narkotyku. Niestety coraz więcej przypadków odnotowuje się wśród dzieci i młodzieży.

Każdy narkotyk może prowadzić do uzależnienia, niezależnie od tego, czy chodzi o heroine, kokainę, marihuanę, amfetaminę czy LSD. Problem z narkotykami nie wybiera – może dotyczyć osób młodych, dorosłych, a nawet seniorów. Szczególnie ryzykowne jest nadużywanie alkoholu, które zwiększa podatność na uzależnienie od innych substancji odurzających.

Jak myśli osoba uzależniona od narkotyków?

Mechanizm uzależnienia – wpływ narkotyków na mózg

Każdy narkotyków wpływa na mózg poprzez modyfikację neuroprzekaźników odpowiedzialnych za odczuwanie przyjemności i motywacji. Zażycie substancji wywołuje gwałtowny wyrzut dopaminy, dający chwilowe poczucie euforii i ulgi. Z czasem osoba uzależniona odczuwa potrzebę coraz częstszego przyjmowania narkotyków, aby osiągnąć ten sam efekt.

Objawy psychiczne i społeczne – czego się spodziewać?

W sferze psychicznej narkoman może doświadczać wahań nastroju, lęków, agresji czy depresji. Objawy uzależnienia obejmują też zmiany w wyglądzie fizycznym – suchość w ustach, drżenie rąk, spadek masy ciała, zmienione źrenice i przekrwiony wzrok. Społecznie używanie substancji prowadzi do izolacji od rodziny i przyjaciół, zaniedbania obowiązków i problemów w pracy czy szkole.

Ryzyko uzależnienia od narkotyków u osób dorosłych 

Chociaż większość uwagi poświęca się młodzieży, narkotyków dotyczy również dorosłych. Pierwszy kontakt z narkotykami może pojawić się w wieku dorosłym, np. w reakcji na stres, problemy w pracy czy kryzysy osobiste. Nawet sporadyczne zażycie substancji zwiększa ryzyko rozwinięcia nałogu u osób o wysokiej podatności na uzależnienie. W efekcie człowiek odczuwa konieczność przyjmowania środków psychoaktywnych i dalszego zwiększania dawek. 

Co zrobić gdy nastolatek sięga po substancje psychoaktywne?

W przypadku młodzieży istotne jest szybkie reagowanie. Jeśli dziecko lub nastolatek sięga po narkotyki, należy z nim rozmawiać, nie oceniać i w razie potrzeby zwrócić się o pomoc do psychologa, pedagoga lub specjalisty od terapii uzależnień. Tylko wtedy młoda osoba może chcieć podjąć leczenia i rozpocząć proces wyjścia z uzależnienia.

Objawy uzależnienia od narkotyków

Najczęściej spotykane objawy uzależnienia obejmują:

• zmiany fizyczne – drżenie rąk, spadek masy ciała, zmiany w wyglądzie skóry, suchość w ustach, rozszerzone lub zwężone źrenice, przekrwiony wzrok, zmęczenie, bezsenność,
• zmiany psychiczne – zaburzenia osobowości - główny symptom, pobudzenie, depresja, agresja, lęki, utrata motywacji,
• zmiany społeczne – kłamstwa, izolacja od rodziny i przyjaciół, problemy w pracy lub szkole, trudności finansowe związane z zakupem substancji, problem z narkotykami prowadzący do nieobecności w pracy lub szkole.

Fazy uzależnienia od narkotyków

Proces uzależnienia od narkotyków przebiega etapami.

Uzależnienie fizyczne i psychiczne

W przypadku pierwszych kontaktów z narkotykami - w początkowej fazie uzależnienia człowiek traktuje narkotyki jako sposób na relaks lub zabawę. Później pojawia się uzależnienie psychiczne – osoba uzależniona zaczyna wierzyć, że bez narkotyku nie jest w stanie normalnie funkcjonować. Z czasem dochodzi do rozwoju uzależnienia fizycznego, kiedy organizm odczuwa silny przymus sięgania po substancje i reaguje bolesnym zespołem abstynencyjnym w przypadku odstawienia.

Rodzaje testów narkotykowych

Aby zdiagnozować problem z narkotykami, wykorzystuje się różne metody testowania.

Testy z moczu – najczęściej stosowane rozwiązanie

Najpopularniejsze w diagnostyce, dostępne do użytku domowego, pozwalają wykryć zażywane substancje w prosty sposób.

Testy z krwi – większa precyzja, krótsze okno wykrywania

Stosowane w warunkach klinicznych, laboratoryjnych i policyjnych.

Testy ze śliny – szybka analiza aktualnego stanu

Dają odpowiedź, czy osoba uzależniona zażywa narkotyki w ostatnich godzinach.

Testy z włosów – historia używania nawet do 90 dni wstecz

Pokazują przyjmowanie narkotyków w dłuższym czasie.

Testy z potu – rzadziej stosowana metoda długoterminowa

Ślady substancji odurzających w wydzielinach organizmu mogą wskazywać na ciągłe używanie substancji.

Jak pomóc osobie uzależnionej od narkotyków?

Czego nie mówić osobie uzależnionej?

Jeśli w rodzinie lub otoczeniu pojawia się osoba uzależniona, niezwykle istotne jest odpowiednie podejście. Nie wolno mówić: „Sam tego chciałeś” albo „Jesteś uzależniony, to twoja wina”. Zamiast tego warto proponować pomoc do specjalisty i wspierać decyzję o podjęciu terapii. Tylko w ten sposób można realnie pomóc osobie uzależnionej od narkotyków. Nie wolno oskarżać ani oceniać. Lepiej proponować wsparcie i pokazywać, że można uzyskać pomoc u specjalisty. W walce z uzależnieniem istotne jest to, by osoba uzależniona poczuła, że nie jest sama.

Jak wygląda leczenie uzależnienia od narkotyków?

Detoksykacja – pierwszy krok do zdrowienia

Detox - czyli odtrucie organizmu to pierwszy krok w terapii walki z uzależnieniem. Odtruwanie organizmu pozwala pozbyć się resztek substancji chemicznych, zmniejszyć objawy zespołu abstynencyjnego i przygotować pacjenta do terapii.

Terapia indywidualna i grupowa – kluczowe elementy leczenia narkomanii

Kolejnym etapem jest praca psychologiczna. Terapia uzależnień pozwala zrozumieć mechanizmy, które prowadzą do sięgania po narkotyki i daje narzędzia do wyjścia z uzależnienia. Rozmowy z psychologiem i praca w grupie są fundamentem każdej skutecznej terapii uzależnień. Psychoterapia pozwala zrozumieć mechanizmy nadużywania substancji, pracować nad emocjami i odbudować relacje z rodziną i przyjaciółmi.

Leczenie substytucyjne i farmakoterapia – dla kogo?

W przypadku heroiny czy innych silnych substancji chemicznych stosuje się leczenie farmakologiczne, które zmniejsza przymus sięgania po substancje i pomaga w procesie zdrowienia.

Terapie komplementarne – joga, medytacja i inne formy wsparcia

Metody dodatkowe, takie jak medytacja, sport czy praca twórcza, mogą zwiększać szanse na powodzenie terapii i utrzymanie abstynencji.

Uzależnienie od narkotyków – nie ignoruj problemu, reaguj mądrze

Uzależnienie od narkotyków to poważne zagrożenie, które dotyczy coraz większej liczby osób. Pamiętaj, że nie każda osoba, która miała pierwszy kontakt z narkotykami, zostaje od razu uzależniona – jednak ryzyko jest bardzo wysokie. Niezależnie od tego, czy chodzi o marihuanę, kokainę, amfetaminę, LSD czy heroinę – każda z tych substancji może uzależniać i niszczyć życie. Jeśli chce podjąć leczenia ktoś z Twojego otoczenia, nie zwlekaj – wskaż drogę do specjalisty i wspieraj w walce o wyjście z nałogu. Temat narkomanii jest trudny, ale im szybciej zareagujesz, tym większe szanse na wyjście z uzależnienia. Pamiętaj, że tylko specjalistyczny ośrodek i doświadczony terapeuta mogą realnie pomóc.

Jak rozpoznać, że ktoś zażywa narkotyki? 

• Na to mogą wskazywać objawy takie jak: nagła zmiana zachowania, izolacja, wahania nastroju, pobudzenie, spadek masy ciała, zmieniona źrenica czy charakterystyczny zapach.

Czy testy narkotykowe są wiarygodne i gdzie je kupić?

• Tak, testy są skuteczne i różnią się metodą wykrywania. Najpopularniejsze kupisz w aptece oraz w naszym sklepie internetowym.

Czy uzależnienie od marihuany też wymaga leczenia? 

• Tak, choć marihuana bywa bagatelizowana, jej długotrwałe zażywanie także powoduje uzależnienie i wymaga profesjonalnego podejścia oraz podjęcia terapii.